BỆNH CHÂN TAY LẠNH MÙA ĐÔNG

                                     NHÀ KHOA HỌC. TTCĐ. LY ĐK. BÙI ĐẮC SÁNG

ĐÔNG Y (YHCT) CHỮA CHÂN TAY LẠNH

A. ĐẠI CƯƠNG

Khi trời vừa mới trở lạnh có một số người lập tức cảm thấy toàn thân lạnh đặc biệt là lạnh ở chân và tay. Tình trạng này trong Đông y gọi là "quyết chứng" (lạnh toàn thân), "chi quyết" (lạnh ở tay và chân) . YHCTcho rằng tay và chân lạnh cùng với tâm tạng huyết quản có mối quan hệ rất lớn, công năng của tâm và huyết quản gặp chướng ngại lập tức ảnh hưởng đến sự vận hành của huyết dịch gây ra tình trạng tay và chân lạnh. Những người có tình trạng này cần phải kiểm tra kĩ một số bệnh như mạch vành, suy tim...

Tuy nhiên, rất nhiều người không có bệnh tật ở trên vẫn xuất hiện chân và tay lạnh ví dụ như người già suy nhược và đặc biệt là nữ giới càng dễ xuất hiện chứng lý này. Nguyên nhân là do khí huyết bất túc âm dương thất điều, doanh vệ hư tổn mà làm cho nội hàn bộc phát (khi trời trở lạnh thì lập tức nội hàn theo thời tiết mà bộc lộ ra tay chân). Chân tay lạnh là biểu hiện của nội hư và hàn ngưng đại đa số đều do khí huyết suy hư, âm dương thất điều gây ra. Cho nên Đông y  lấy điều khí, lý huyết, ôn thông huyết mạch làm tổng cương điều trị bệnh này. Nhưng mà khí huyết suy hư lại do nhiều nguyên nhân khác nhau, mà nguyên nhân hư chứng cũng lại khác nhau nên khi điều trị cần đặc biệt chú trọng nguyên nhân do hư chứng nào gây ra mà luận trị.

B. BIỆN CHỨNG LUẬN TRỊ

1. Huyết hư có hàn

- Triệu chứng: Đầu các ngón bị lạnh, đầu các ngón trở lên cứng và quắt lại, sắc mặt trắng nhợt, thể trạng yếu sức,

- Bài thuốc:

+ Nếu nghiêng về thực chứng dùng bài “Quế chi hoạt lạc thang”

*Sắc uống.

+ Nếu nghiêng huyết hư dùng bài “Triệu thị bổ huyết ôn kinh phương”

*Tổng lượng:

*Sắc uống.

- Gia giảm:

+ Bệnh chi trên gia: Khương hoạt 12g.

+ Bệnh chi dưới gia: Ngưu tất 12g.

+ Chân tay lạnh rõ rệt gia Ma hoàng 12g, Phụ tử chế 08g.

+ Bệnh lâu ngày câc ngón quắt lại gia: Hà thủ ô chế 16g, Xuyên khung 08g, Thấu cốt thảo 12g

2. Hàn ngưng

- Triệu chứng: Các đầu ngón lạnh và đau buốt kịch liệt là do hàn thịnh huyết ngưng

- Phép trị: Ôn thông kinh mạch, hoạt huyết, chỉ thống

- Bài thuốc: “Tống thị chỉ thống phương”

*Tổng lượng:

*Sắc uống.

- Thuốc ngâm rửa:

*Sắc lấy nước ngâm chân tay.

3. Hàn ngưng chi dưới

- Triệu chứng: Chi dưới lạnh nhiều, đau ảnh hưởng đến đi lại, đồng thời có cảm giác tê dại trướng mỏi

- Phép trị: Hoạt huyết ôn thông kinh lạc

- Bài thuốc: “Thoát hư phương”

*Tổng lượng:

*Sắc uống.

4. Dương hư hàn trệ

- Triệu chứng: Ngón chân ngón tay lạnh đau kiêm chứng sợ lạnh mỏi mệt là cả tỳ thận dương hư

- Phép trị: Bổ dương ôn thông kinh lạc

- Bài thuốc: “Ôn bổ tỳ thận phương”

*Tổng lượng:

*Sắc uống.

- Gia giảm:

+ Chân tay lạnh nhiều gia: Phụ tử chế 08g, Can khương 08g, Tế tân 04g.

+ Đầu ngón sưng đau khá nặng gia: Đan sâm 16g, xuyên luyện tử 12g, Nhũ hương 08g, Một dược 08g.

5. Thận dương suy hư: Đông y cho rằng thận dương chính là động lực sinh lí của tạng thận hay còn gọi là nguồn nhiệt của cơ thể. Khi mà thận dương của con người bất túc lập tức xuất hiện các chứng trạng

- Triệu chứng: chân tay lạnh sợ lạnh người mệt mỏi khí đoản thở gấp hay tiểu đêm lưỡi nhạt, bệu, mạch Trầm vi .

- Phép trị : Bổ thận trợ dương, ôn trung, tán hàn

- Bài thuốc: “Kim quỹ thận khí hoàn” , “Hữu qui hoàn”” , “Phụ tử lý trung hoàn”

6, Tỳ vị hư hàn: Tỳ vị là nguồn của khí huyết. Tỳ vị hư hàn khiến cho dương khí không thể đến tứ chi lập tức xuất hiện các chứng trạng lạnh tay chân.

- Triệu chứng: chân tay lạnh khí nhược mệt mỏi sắc măt vàng không muốn ăn uống tiêu hoá không tốt rêu lưỡi đạm mạch nhược.

- Phép trị: Ôn trung kiện tỳ

- Bài thuốc: “Lý trung hoàn”, “Hương sa lục quân tử hoàn” , “Hoàng kỳ kiến trung hoàn”

7. Can khí uất kết chứng: Thường nguyên nhân do can khí uất kết ở bên trong khí huyết không thể ngoại đạt đến tứ chi nên xuất hiện chân tay lạnh tinh thần uất ức ngực sươn đầy tức chướng đau rêu lưỡi trắng mạch huyền

Pháp điều trị sơ can giải uất

Bài thuốc: “Tứ nghịch tán”, “Sài hồ sơ can tán”

8. Huyết hư hàn ngưng: Huyết hư hàn ngưng nguyên nhân là do khí huyết hư nhược vô lực không thúc đẩy huyết dịch đi đến tứ chi làm cho chân tay lạnh chóng mặt sắc mặt xanh trắng tứ chi tê bì đau mình mẩy kinh nguyệt ít sắc tối lưỡi đạm có điểm ứ huyết , những người bệnh này đa phần do kinh nguyệt thất thường mà gây ra

- Phép trị: Dưỡng huyết, tán hàn, ôn kinh, thông mạch

- Bài thuốc: “Đương qui tứ nghịch hoàn”, “Đương qui bổ huyết hoàn”.

C. MỘT SỐ NGHIỆM PHƯƠNG

     Đông y cho rằng, chứng tay chân lạnh là do kinh mạch bị ứ trệ khiến khí huyết lưu thông kém, vì vậy mà gây ra cảm giác lạnh buốt, tê mỏi ở tay chân hoặc đôi khi kèm theo những cơn đau nhức xương khớp. Để chữa chứng bệnh này, Đông y áp dụng một số bài thuốc sau:

Bài 1:

*Sắc 01 thang/ngày, chía 03 lần uống. LT: 10-12 ngày.

- Tác dụng: Bồi bổ Thận dương

- Chủ trị: Chân tay lạnh.

Bài 2:

*Sắc 01 thang/ngày, chí 03 lần uống. LT: 10-12 ngày.

- Tác dụng: Bồi Tỳ dương

- Chủ trị: Chân tay lạnh.

Bài 3. Bài rượu thuốc ngâm ngâm chân:

*Sắc lấy nước thuốc, hòa Rượu vào, ngam chân trong 60 phút.

- Chủ trị: Chân tay lạnh.

- Tác dụng: Ôn thông kinh mạch, trừ thấp, lưu thông khí huyết.

- Chủ trị: Chân lạnh

Bài 4. “Ngũ hỗ trần tý thang”

*Sắc 01 thang/ngày, chí 03 lần uống. LT: 10-12 ngày.

- Tác dụng: Ôn thông kinh lạc, khu phong, trừ thấp.

- Chủ trị: Chân tay lạnh.Viêm khớp do phong hàn.

Bài 5. 

*Sắc 01 thang/ngày, chí 03 lần uống. LT: 10-12 ngày.

- Tác dụng: Ôn thông kinh lạc, khu phong, trừ thấp.

- Chủ trị: Chân tay lạnh.Viêm khớp do phong hàn.

Bài 6:

*Sắc 01 thang/ngày, chí 03 lần uống. LT: 10-12 ngày.

- Tác dụng: Trừ thấp nhiệt, ôn thông kinh mạch, dưỡng huyết tán hàn

- Chủ trị: Phong thấp nhiệt.

Bài 7: Lấy khoảng 30-50gam ngải cứu tươi đun sôi với 1/2 nồi nước khoảng 10 phút. Sau đó pha thêm nước vào cho nhiệt độ giảm còn khoảng 40 độ thì cho thêm muối vào khuấy đều rồi ngâm tay chân 15-20 phút. Bài thuốc ngâm này có tác dụng trừ lạnh, tăng cường dương khí, không chỉ dùng cho người bị tay chân lạnh mà còn hỗ trợ chữa bệnh đường hô hấp rất tốt.

Bài 8: Gừng tươi: Đem 20-30gam gừng tươi đập dập rồi cho vào đun sôi trong 10 phút với 1/2 nồi nước, nhớ đậy nắp kín để tránh bay hơi một số chất trong gừng. Pha thêm nước lạnh và muối vào nước gừng để cho nhiệt độ còn khoảng 40 độ thì ngâm tay chân. Áp dụng mỗi buổi tối trước khi đi ngủ sẽ giúp máu huyết lưu thông tốt, từ đó giải trừ chứng tay chân lạnh hiệu quả.

*Chú ý:

- Có thể thay Ngải cứu và Gừng bắng vỏ quế, hoa tiêu, vỏ cam quýt bưởi cũng cho hiệu quả cao.

- Chỉ ngâm nước đến dưới mắt cá chân, ngược lại có thể gây phản tác dụng.

- Áp dụng đều đặn vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ, khi ngâm xong thì lau khô tay chân và giữ ấm bằng tất, tránh tiếp xúc với nước lạnh.

- Bổ sung thêm vitamin B, E, chất sắt..để bồi bổ máu huyết và tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

D. MỘT SỐ BÀI THUỐC TRỊ CHỨNG CHÂN TAY LẠNH MÙA ĐÔNG

ADBRO Ad Network is the premium advertising network powered by artificial intelligence. We implement image-recognition neural networks and semantic page analysis to place ads relevantly to the meaning of a website's content. We serve native overlay ads above images which are the most visible placements at publisher webpages. We provide diversity of ad formats across multi-screen to impact awareness, consideration and action of customers engaged with our ads.

ADBRO operates across South East Asia, including Singapore, Vietnam, Indonesia, Thailand, Philippines and Malaysia.

To consider our partnership programs for publishers and advertisers, please visit our website www.adbro.me

Ngoại hàn (do môi trường, thời tiết thay đổi): Khi sức đề kháng của cơ thể không tốt sẽ tạo điều kiện cho khí lạnh ảnh hưởng đến hơi ấm của cơ thể làm xuất hiện cảm giác lạnh, sốt, đổ nhiều mồ hôi. Trong ngoại hàn thường có chứng trúng lạnh trực tiếp vào tạng phủ. Biểu hiện thường gặp là cơ thể, tay chân lạnh, run rẩy, sắc mặt xanh xao. Trường hợp nặng có thể gây bất tỉnh, mạch yếu.

     Nội hàn (khí lạnh trong cơ thể nhiều) gồm có hư hàn và thực hàn. Hư hàn: Nhiễm lạnh lâu ngày, sinh lạnh trong cơ thể. Biểu hiện là sợ lạnh, thích nóng, chân tay lạnh, nôn, ăn kém, phân sệt, đau bụng, sôi ruột. Thực hàn (do ăn thức ăn như cá sống, ốc, hột vịt lộn...): Biểu hiện là lưỡi nhợt nhạt, rêu trắng, dễ bị tiêu chảy, mạch yếu...

E. MỘT SỐ BÀI THUỐC TRỊ CHÂN TAY LẠNH DO TRÚNG HÀN

- Đậu đen sao cháy, trong khi còn nóng cho rượu vào 5 phút rồi uống. Sau đó đắp chăn kín cho ra mồ hôi sẽ khỏi ngay.

- Hành tím giã nát, sao nóng, cho vào khăn sạch rồi chườm lên rốn. Khi nguội thay khăn khác. Có thể làm nhiều lần trong ngày.

- Chân tay lạnh có kèm theo tiêu chảy lấy gừng khô sao 4 - 8g, tán nhỏ, pha với nước ấm uống hoặc cho vào cháo để ăn.

- Gừng khô nấu nước tắm hoặc ngâm tay cũng có thể giúp cơ thể và tứ chi ấm dần lên.

- Điếu ngải cứu: Dùng ngải cứu khô cho vào cối giã nhuyễn, nhặt bỏ hết cuống, sau đó cho khoảng 5-7g vào giấy trắng cuộn lại thành hình điếu xì gà dài khoảng 15cm, gói hai đầu lại. Đốt cháy một đầu điếu, hơ nhanh lên các huyệt ở tay, chân. Để không bỏng nên để cách da khoảng 2-3cm. Khi thấy nóng ở huyệt đang cứu mới chuyển sang huyệt tiếp theo. Làm lần lượt hết huyệt ở chân rồi các huyệt ở tay, ngày làm hai lần vào sáng sớm và chiều tối.

     Vị trí huyệt: Ở chân là huyệt Dũng tuyền (phần lõm của lòng bàn chân). Huyệt Túc tam lý, nằm thẳng xuống phía dưới gối, cách hõm mé ngoài của đầu gối khoảng 5cm. Huyệt Bát phong (8 huyệt nằm ở giữa các ngón chân). Ở tay là huyệt Lao cung (lõm giữa của lòng bàn tay hoặc nắm nhẹ các ngón tay, huyệt ở giữa kẽ của ngón đeo nhẫn và ngón giữa). Huyệt Thập tuyên là điểm chính giữa của đầu mỗi ngón tay. Huyệt Hợp cốc là hõm giữa mô của ngón cái và ngón trỏ, phía mu bàn tay, khi căng hai ngón tay này huyệt sẽ xuất hiện.

TÂY Y (YHHĐ) CHỮA CHÂN TAY LẠNH

A. ĐẠI CƯƠNG

     Tay chân lạnh là tình trạng bệnh nhân luôn cảm thấy tay, chân lạnh buốt, đặc biệt là khi thay đổi thời tiết. Chứng chân tay lạnh thường xảy ra vào mùa đông khi nền nhiệt thay đổi lạnh hơn, thì các bộ phận như bàn tay, bàn chân lạnh ngắt. Đây là một hiện tượng thông thường do cấu tạo tự nhiên của cơ thể, điều kiện thời tiết, giữ ấm không đúng cách. Bệnh tay chân lạnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, thường gặp ở phụ nữ và người cao tuổi là chủ yếu.

     Ở lớp da của người có một hệ thống mạch máu nhỏ làm nhiệm vụ điều nhiệt. Khi nóng, mạch máu giãn nở, máu dồn đến nhiều để tỏa nhiệt; khi lạnh, mạch máu co lại để chống mất nhiệt của cơ thể.

     Về mùa rét, mạch máu ở chân co lại nhiều để tập trung độ ấm cho các cơ quan khác, lượng máu chảy tới chân bị giảm xuống nên chân lạnh. Mặt khác, trong cơ thể, bàn chân là nơi ở xa tim nhất, đường tuần hoàn của máu quá dài, lượng máu được cung cấp ít nên khả năng giữ ấm của nó kém. Hậu quả là về mùa đông, nhiều người cảm thấy chân lạnh. Còn nếu ngay cả vào mùa hè, bàn chân cũng lạnh thì đó là bệnh của mạch máu ngoại vi hay còn gọi là "rối loạn tuần hoàn ngoại vi".

     Chân lạnh là một khái niệm tương đối, mỗi người cảm thấy chân lạnh một cách khác nhau. Nhiệt độ trung bình của da chân (33 độ C) sẽ giảm xuống 31 độ C do chân ra mồ hôi. Khi nhiệt độ da chân giảm xuống nhiều hơn thì ta cảm thấy lạnh. Mặt khác, chân lạnh còn có thể là hậu quả của việc hút nhiều thuốc lá, vì chất nicotine làm co mạch máu. Y học đã chứng minh, khi chân luôn luôn bị lạnh, cơ thể sẽ bị kích thích và dẫn đến hắt hơi, sổ mũi...

     Nên rèn luyện cho da chân quen với mọi độ lạnh bằng cách ngâm chân có hệ thống trong nước lạnh với thời gian thích hợp và độ lạnh tăng dần. Điều này sẽ làm cho khả năng nhiễm lạnh của cơ thể mất dần, sự thích nghi được nâng lên. Tính chất ổn định và bền vững đó truyền đi bằng phản xạ đến tất cả các hệ thống mạch máu của cơ thể.

     Nếu chân lạnh nhiều, có thể dùng lót giày bằng vỏ gỗ quế để làm ấm và kích thích các huyệt ở bàn chân.

     Nguyên nhân của hiện tượng tay chân lạnh trong mùa đông: là do cơ thể tiếp xúc quá lâu trong môi trường lạnh làm cho tay, chân trở nên lạnh cóng. Ngoài ra, còn một vài nguyên nhân dẫn tới hiện tượng này như: Do khí huyết lưu thông kém; Chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng cần thiết; Do thiếu máu, thiếu sắt, lượng hồng cầu trong máu hạ thấp; Trong một số trường hợp, tay lạnh và bàn chân lạnh có thể là nguyên nhân của các bệnh như: huyết áp thấp, suy giáp, các bệnh về tim mạch...

B. ĐIỀU TRỊ

     1. Ngâm tay, chân trong nước ấm trước khi đi ngủ: Khi trời lạnh, chân tay có thể bị tê cứng, lí do có thể do thành mạch co lại làm tắc nghẽn mạch, lượng máu lưu thông không đủ nhất là ở phần tay và chân. Vì vậy, trước khi đi ngủ, hãy ngâm chân tay trong nước ấm (40-50 độ), có pha muối và gừng hoặc các tinh dầu thiên nhiên như tinh dầu bạc hà, hoa cúc hay hoa oải hương...Chỉ cần ngâm khoảng 15-20 phút sau đó lau khô. Việc ngâm chân mỗi ngày như thế này vừa giúp khi huyết lưu thông vừa giúp tinh thần thoải mái, có một giấc ngon và sâu hơn. Ngâm chân là biện pháp hữu hiệu nhất. Lấy một cái chậu lòng sâu cho nước nóng khoảng 40 độ vào 2/3 chậu, cho chân vào ngâm khoảng 20 phút, thấy thân nhiệt tăng lên chứng tỏ hệ thống tuần hoàn máu lưu thông. Khi ngâm, hai chân cọ xát xoa vào nhau thì hiệu quả càng tốt hơn.

     2. Giữ ấm cơ thể: Phải luôn biết cách giữ ấm cơ thể nhất là tay và chân trước khi ra ngoài. Có thể chuẩn bị cho mình đôi tất len hoặc tất bông cùng đôi giày kín mũi, giày cao cổ để giữ ấm cho tay và chân của mình. Nên sử dụng chất liệu cotton, len cho những đôi tất tay và tất chân của mình, bởi chất liệu cotton và len không chỉ đem lại cảm giác mềm mại dễ chịu mà còn hấp thụ mồ hôi chân, tay  giữ chúng luôn được khô ráo, thoải mái... Tất làm bằng bông không những đem lại cảm giác mềm mại dễ chịu mà còn hấp thụ mồ hôi chân, làm cho đối chân cả ngày đểu giữ được khô ráo, thoải mái. Chú ý không nên mặc những bộ đồ quá bó sát cơ thể, khó vận động bởi nó có thể làm cản trở quá trình lưu thông của mạch máu.

      3. Vận động: Chạy bộ chậm, đi bộ nhanh, nhảy dây, nhảy disco, tập thái cực quyền… đều thúc đẩy tuần hoàn máu nhưng không nên vận động ở cường độ cao, bởi vì ra mồ hôi nhiều sẽ làm “mất hết dương khí”, gây tác dụng ngược.

     4. Tập luyện thể dục thể thao: Ngày đông lạnh, bạn trở nên lười vận đông hơn, vì vậy rất ảnh hưởng đến quá trình tuần hoàn máu. Bởi vậy, hãy tạo cho mình thói quen tập thể dục buổi sáng, bất kể thời tiết như thế nào. Có thể chọn cho mình những môn thể thao nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, cầu lông… Đây là cách hiệu quả giúp máu lưu thông, làm cho chân tay giảm bớt tình trạng tê lạnh. Tuy nhiên, không nên tham gia vào các hoạt động thể lực quá sức làm cơ thể tăng nhiệt nhanh chóng và mất nước.

     5. Thể dục, tĩnh tâm: Với những trường hợp làm việc tại chỗ, thường xuyên căng thẳng thì cần tăng cường hoạt động thể chất, thể dục giữa giờ làm việc, tập một số động tác tay chân và lưng để tăng cường tuần hoàn máu.

     6. Thay đổi chế độ ăn uống phù hợp với thời tiết và bổ sung thực phẩm giàu calo: Chú ý không nên để bụng bị đói, bởi khi đói, nhiệt độ cơ thể sẽ giảm so với bình thường. Nên bổ sung nhiều vitamin B1, B12, ăn nhiều thực phẩm chứa vitamin F và chất sắt như canh xương bò, gan bò, các loại đậu, sữa bò .., như thế cũng sẽ giúp cải thiện các chứng bệnh trên. Ngoài ra cần chú ý bổ sung vào thực đơn hằng ngày của mình những thực phẩm nhiều calo và chất béo bởi chúng sẽ cũng cấp cho cơ thể nhiều năng lượng hơn để sản sinh lượng nhiệt lớn sưởi ấm cơ thể. Cần tăng cường cung cấp cho cơ thể những thực phẩm có chứa sắt như: cá, thịt đỏ, phô mai, ca cao, gan động vật… và bổ sung các loại thực phẩm làm tăng nhiệt lượng như: thịt bò, thịt dê, óc động vật. Bên cạnh đó, cũng nên bổ sung cho cơ thể nhiều vitamin như vitamin A, B1, E… có trong các loại rau củ như cà rốt, bí đỏ, các loại khoai, cà chua, súp lơ… để tái tạo máu, giúp mở rộng các mạch máu, làm tăng lưu lượng máu, tăng khả năng chịu lạnh cho cơ thể.

Trời lạnh, để tăng thêm nhiệt lượng, cải thiện chứng chân tay lạnh thì cần phải chú ý bổ sung thực phẩm ấm nóng như: thịt bò, thị dê hoặc thịt chó. Hạn chế ăn hoa quả mang tính lạnh ví dụ như lê, mã thầy ...

     7. Uống đủ nước: Vào mùa đông, rất nhiều người trở nên lười uống nước. Tuy nhiên, bạn phải luôn nhớ rằng, nước đóng vai trò rất quan trong giúp bạn giữ ấm cơ thể một cách tốt nhất đấy. Vì vậy, bạn hãy nhớ uống đủ 2 lít nước mỗi ngày nhé.

     8. Ngủ đủ giấc: Mỗi ngày phải đảm bảo ngủ ít nhất 6 tiếng, ngủ đầy đủ sẽ giúp giữ ấm cơ thể tốt hơn.

     9. Massage lòng bàn tay lòng bàn chân: Khi có thời gian, chúng ta nên thường xuyên mát-xa lòng bàn tay và bàn chân để tuần hoàn máu ở vùng này được tăng cường, giúp tay chân ấm nóng.

     10. Tắm giữ nhiệt: Vào mùa đông chỉ nên tắm bằng nước ấm, tốt hơn có thể cho thêm các loại tinh dầu thiên nhiên vào nước tắm như tinh dầu gừng, bạc hà, hoa quế, hoa oải hương… để thúc đẩy lưu thông máu, giữ ấm cho cơ thể.

C. PHÒNG BỆNH CHÂN TAY LẠNH BẰNG THỰC PHẨM

     Khi thời tiết chuyển lạnh, nên chú ý bổ sung thêm vào thực đơn các loại thực phẩm có chứa iốt giúp cơ thể sinh nhiệt như rong biển, tôm, cua, hến, nghêu, cá...

    Ngoài ra, để giữ ấm cơ thể cũng cần bổ sung các loại thức ăn chứa nhiều protein như thịt bò, cá chép, thịt dê gà, vịt, các loại cá. Để máu huyết lưu thông tốt, hạn chế chân tay lạnh nên ăn nhiều món chứa vitamin E như các loại hạt, lòng đỏ trứng, sữa...

     Các sản phụ mới sinh vì thiếu sắt nên rất dễ gặp tình trạng tay chân lạnh. Vì vậy, để phòng bệnh, các sản phụ, bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ có thể bổ sung thêm sắt trong khẩu phần ăn hằng ngày qua các thức ăn như lòng đỏ trứng, gan lợn, thận bò, đậu nành, hạt vừng, đậu khô, mộc nhĩ...