SỐT XUẤT HUYẾT
Hoàng Ngọc Hùng Bác sỹ CKI Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình
1. Định nghĩa:
Sốt xuất huyết Dengue là 1 bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây nên, bệnh lây theo đường máu, trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes aegypti. Bệnh có biểu hiện lâm sàng chủ yếu là sốt cấp tính và xuất huyết với nhiều dạng khác, nhưng nặng có thể sốc do giảm khối lượng máu lưu hành.
2. Nguyên nhân:
Virus Dengue thuộc nhóm flavirus (họ Arbovirus nhóm B hay Flaviviridae)
Virus Dengue có 4 typ huyết thanh 1,2,3 và 4 có nhân ARN, cả 4 typ Huyết thanh Virus Dengue có họ hàng với nhau phản ứng chéo nhau. Tuy nhiên kháng thể thu được sau khi nhiễm 1 typ huyết thanh có phản ứng dương tính nhưng không trung hoà được các typ còn lại, nên 1 người có thể mắc sốt xuất huyết mấy lần trong năm.
3. Lâm sàng:
- Thời kỳ nung bệnh: trung bình 4 – 10 ngày (3 – 15 ngày)
- Thời kỳ khởi phát: đột ngột bằng sốt cao, thời kỳ khởi phát ngắn
- Thời kỳ toàn phát: Sốt đột ngột sốt cao liên tục trung bình 4-5 ngày ít khi dưới 2 ngày tuy vậy có bệnh nhân sốt đến 15 – 19 ngày. Nhiệt độ thường liên tục cao có khi dao động. Khi hạ sốt nhiệt độ thường xuống đột ngột kèm theo huyết áp giảm. Bệnh nhân thường đau mỏi toàn thân, nhức đầu nhiều liên tục vùng trán, hai bên thái dương, cảm giác gai rét, vã mồ hôi buồn nôn và nôn, ăn ngủ kém mệt nhiều.
+ Hội chứng xuất huyết: gặp vào ngày thứ 4 hoặc thứ 7 của bệnh khi đang sốt cao hoặc hạ sốt. Nếu không có xuất huyết tự nhiên thí nghiệm pháp dây thắt.
+ Ngay từ ngày thứ 1 đến thứ 3 của bệnh xuất huyết dưới da, chấm xuất huyết, niêm mạc , xuất huyết nội tạng nôn máu, rong kinh …
Độ I: sốt dấu hiệu dây thắt dương tính không có xuất huyết tự nhiên
Độ II: Sốt xuất huyết tự nhiên dưới da, niêm mạc
Độ III: Như độ I, II + mạch nhanh nhỏ huyết áp kẹt hoặc tụt, da lạnh, bứt rứt vật vã.
Độ IV: Sốc sâu, huyết áp không đo được, mạch không bắt được
4. Điều trị:
a)Điều trị bằng Tây y:
- Bổ sung dịch thể sớm tuỳ theo mức độ bệnh
- Hạ nhiệt khi sốt cao an thần
- Xử trí tốt nơi xuất huyết, truyền máu tươi khi xuất huyết phủ tạng nặng
- Phát hiện và xử trí cơn sốc
- Nuôi dưỡng săn sóc hộ lý tốt bệnh nhân
Độ I: Chủ yếu uống ORS
Độ II: uống kết hợp với truyền
Độ III: chủ yếu truyền Rangerlactat + glucoza 5% tỷ lệ 1/1, 2/1, 3/1
Độ IV: truyền tốc độ nhanh
b)Điều trị theo YHCT: YHCT cho bệnh thuộc ôn nhiệt (ôn dịch)
- Phép chữa: Thanh nhiệt, giải độc, giáng hoả tư âm (Phải cho uống thuốc ngay từ khi sốt cao)
- Bài thuốc:
- Kim ngân hoa 6g
- Cỏ nhọ nồi 12g
- Sinh địa 12g
- Rễ cỏ tranh 12g
- Hoè hoa 12g
Sắc uống ngày 1 thang trong 6 ngày
Nếu đau đầu,gia
+ Bạch chỉ 8g
+ Cối xay 10g
Sốt cao,gia
+ Lá tre 12g
+ Thạch cao 8g
Hoặc :
+ Bột cỏ nhọ nồi 20g
+Gia Cối xay 20g
+Táo bón,bội Sinhđịa 20g
+Gia Võ đại 8g
+ Nôn mửa gia gừng tươi 8g
+ Hoắc hương 8g
Tình trạng truỵ tim mạch sẽ không xảy ra hoặc giảm nhẹ nếu được uống thuốc ngay từ đầu hoặc sau 1 ngày khi mới sốt.
- Châm: Huyệt túc tam lý, khúc trì, hợp cốc, đại chuỳ, nội quan, bách hội
- Lưu ý: Khi có trường hợp truỵ mạch: châm nhân trung, nội quan (vê kim nhẹ) Thuốc uống (sắc): Đẳng sâm (hoặc tu hồng sâm) 12g, ngũ vị tử 12g, mạch môn 12g, cam thảo 8g
5. Phòng bệnh:
Là bệnh do virus chưa có vacxin phòng bệnh,chưa có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh lây do muỗi truyền nên cách phòng bệnh tốt nhất là nằm ngủ màn, diệt bọ gậy, phun thuốc diệt muỗi bằng hoá chất hoặc các biện pháp đơn giản như các lá có tinh dầu xông …